In mijn reflecties mediteer ik over momenten tijdens mijn ontdekkingsreis in dans, vrijwilligerswerk met mensen met dementie, en meer.
—
Het kantoor waar mijn collega en ik zijn ingetrokken, was kaal toen we er voor het eerst kwamen. Tegen de tweede week waren we al begonnen met de transformatie: het vullen met planten en zoveel boeken die ik op mijn fiets kon meenemen bij elke rit. Langzaam werd de ruimte uitnodigender, maar het voelde nog steeds niet compleet. Een psychologenpraktijk moet neutraal zijn, ja, maar het zou je ook aan het denken moeten zetten en uitnodigen om moeilijke gevoelens onder ogen te zien. Zoals het skelet in een dokterspraktijk, een subtiele herinnering aan de innerlijke lagen waar we zelden bewust van zijn, maar altijd aanwezig zijn. Terwijl ik langs andere kamers liep, zag ik verschillende kunstwerken: kleuren die emoties opriepen, abstracte vormen die ruimte lieten voor interpretatie en verhalen, maar zonder een persoonlijke boodschap.
Weken vlogen voorbij, en ons kantoor is een veilige haven geweest voor vele gesprekken. Zowel mijn collega als ik ontvangen hier cliënten; wanneer we overlappende afspraken hebben, wijkt een van ons uit naar een andere ruimte. Ik geef de voorkeur aan ons kantoor vanwege de warmte en vertrouwdheid, en het komt goed uit dat mijn collega graag de vergaderruimte gebruikt. We werken in verschillende afdelingen, wat ons cliëntenbestand vormgeeft: zij richt zich op agressie- en vermogensdelicten, terwijl ik me bezighoud met huiselijk geweld. Dit betekent vaak dat ik meer ouders en koppels zie, vaak gevangen in schadelijke patronen.
Ik stel me een specifieke sfeer voor tijdens mijn sessies, een ruimte waar mensen zich veilig genoeg voelen om te spreken over de dingen waar ze zich voor schamen. Want dat is de gast die ze meebrengen naar het kantoor en weigert de ruimte te verlaten: de schaamte. De schaamte om hier te zijn. De schaamte van falen als partner, ouder, mens. De schaamte van hier naartoe gestuurd worden, eruit gekozen zijn voor iets waar we allemaal in verschillende mate mee worstelen. En hoewel ik erop vertrouw dat het systeem zo eerlijk mogelijk rechtspreekt, is het leven zelf diep oneerlijk. Het is rechtvaardig dat een dader van geweld met een psycholoog moet praten, maar het is niet eerlijk dat zij de cliënt zijn en ik de psycholoog. Deze rollen lijken al lang voordat we elkaar ontmoetten grotendeels bepaald: door geboorte, door genen, door de families waarin we zijn geboren, door omstandigheden buiten iemands controle. Een thuis waar stilte spanning betekende en lawaai schreeuwen. Een ouder die vertrok, die pijn deed, of van wie we zagen dat die anderen pijn deed. Een gezin dat gevoelens ontweek en ze liet sudderen tot ze overkookten. Kinderen in deze gezinnen kunnen niet ontsnappen, toen niet, en zelfs als volwassenen niet. Ze kunnen fysiek vertrekken, hun eigen gezin stichten, maar de cyclus volgt vaak. De schaamte van deze voortzetting is ondraaglijk, want niemand die misbruik heeft ervaren, wil dat het in hun leven blijft. Nooit.
De eerste lijst die ik aan de muur hang, bevat een Chinese gezegde. Het hangt achter mij, steunt mij in de rug terwijl ik achter mijn bureau zit, als symbool van mijn eigen houding in het werk. Mijn methode is eenvoudig: erkennen wat er is gebeurd en een weg vooruit vinden. Waar anderen het hebben over pech toen de oude man zijn paard verloor, sta ik als hem onbewogen. Ook wanneer het paard terugkomt met andere paarden, en anderen spreken van geluk, sta ik stevig. Wat het leven over ons heen laat waaien, mijn keuze is om er niet door meegesleurd te worden, maar door te blijven lopen.
塞翁失馬，焉知非福
(De oude man die zijn paard verloor, maar het bleek uiteindelijk een voor het beste te zijn.)
Het leven is niet eerlijk. Maar binnen deze oneerlijkheid ligt een keuze. Viktor Frankl, een Holocaust-overlevende en grondlegger van de logotherapie, schreef in De Zin van het Bestaan: "Alles kan van een mens worden afgenomen, behalve één ding: de laatste van de menselijke vrijheden, om zelf een houding te kiezen in welke omstandigheden dan ook, om je eigen weg te kiezen." Dit is het kleine stukje controle dat we hebben: het vermogen om onze houding te kiezen. Zoveel in het leven wordt voor ons bepaald, maar deze keuze blijft van ons. Het is waarom we verantwoordelijkheid moeten nemen voor de richting van ons leven, de relaties die we vormen, en de kinderen die we op deze wereld brengen.
De tweede lijst die ik ophang, richt zich direct op de cliënten. Het bevat een passage uit mijn favoriete verhaal, De Kleine Prins. Dit is wat ik hoop dat cliënten meenemen wanneer ze vertrekken. Dat hoewel het leven oneerlijk kan zijn, verantwoordelijkheid het beginpunt van hun kracht is.
"Mensen zijn deze waarheid vergeten," zei de vos. "Maar jij mag hem niet vergeten. Je bent voor altijd verantwoordelijk voor wat je hebt getemd. Je bent verantwoordelijk voor jouw roos."
